Asal
usul perubatan tradisional Melayu
Berdasarkan kajian didapati bahawa tidak terdapat bukti bertulis yang
lengkap mengenai asal-usul perubatan tradisional melayu yang dapat menentukan
bila dan bagaimana orang-orang melayu mengubati penyakit pada masa lampau.
Menurut Gimatte (1915) asal usul perubatan melayu sebagaimana yang diterangkan
oleh seorang bomoh dari Kelantan bahawa perubatan tradisional melayu berasal
daripada seorang lelaki yang bernama Akmal Hakim. Namun demikian, satu pendapat
menyatakan bahawa perkataan ‘pawang’ pertama kali digunakan di dalam sebuah buku mitos yang
menyatakan bahawa pawang yang pertama
adalah Muhammad Saleh (Abdullah, 1927). Kebanyakan pengamal pada hari ini juga
memperakui bahawa Lukmanul Hakim merupakan bomoh yang pertama di kalangan
menusia. Selain itu, beliau dikurniakan oleh Allah SWT dengan segala
pengetahuan mengenai perubatan. Sementara itu, seorang bomoh di Alor Setar
mengatakan bahawa sebenarnya Lukhmanul Hakim adalah nama sebuah kitab tetapi
beliau tidak dapat mempastikan siapa yang menulis buku tersebut. Walau bagaimanapun
terdapat juga penyataan yang mengiktiraf Lukhmanul Hakim sebagai bomoh
yang pertama dan mempunyai pelbagai kepandaian khususnya pengetahuan tentang
Khasiat tumbuh-tumbuhan dan haiwan.
Pengamal perubatan tradisional
dipercayai mengamalkan shamanisme, iaitu agama primitive penduduk Selat Behring
yang berkembang ke Scandinavia, Tibet, China dan akhirnya sampai ke Tanah
Melayu. Manakala pengaruh Hindu-Buddha berlaku semasa zaman kerajaan Sri Vijaya
yang meluaskan pengaruhnya pada abad ke-13. Oleh itu, Hindu-Buddha banyak
meninggalkan kesan khususnya budaya Melayu tremasuklah amalan perubatan.
Contohnya istilah dan konsep yang digunakan sehingga ke hari ini iaitu amalan
‘menepung tawar’ batu nisan sebelum dibawa ke tanah kubur (Abdul Majid, 1927).
Kedatangan sinar Islam pada akhir Abad ke-14 mengubah sedikit demi sedikit
kepercayaan dan amalan dalam perubatan masyarakat melayu. Islam yang bersifat
fleksibel memudahkan masyarakat Melayu menerima dengan mudah amalan perubatan
yang diperkenalkan oleh Islam. Terdapat banyak buku karangan Arab yang
mengandungi amalan perubatan, ilmu hisab dan sebagainya telah di terjemahkan
dalam bahasa Melayu. Kesannya, amalan perubatan Melayu menerima banyak unsur-unsur
Falsafah Arab dan perubatan Islam yang mana merupakan asas pada penyesuaian
kepada unsur-unsur pemikiran Galen (Hairudin Harun, 1990). Ciri-ciri paerubatan
tradisional pula merangkumi individu
pengamalnya, cara mengamalkannya serta bahan-bahan dan peralatan yang
digunakan.
Ciri-ciri
perubatan tradisional
1) Pengamal perubatan tradisional
Para pengamal perubatan tradisional
terdiri daripada lelaki dan perempuan dan mereka digelar dengan pelbagai nama.
Pada umumnya mereka digelar sebagai bomoh, dukun, dan pawang. meskipun demikian
terdapat persamaan dan perbezaan antara nama-nama berikut. Perbezaan dan
persamaan mereka boleh dikenalpasti dari segi gelaran, taraf sosioekonomi dan
bagaimana mereka mandapat ilmu perbomohan.
1.1) Gelaran
Ketiga-tiga gelaran tersebut
digunakan oleh orang Melayu secara silih berganti. Pawang bermaksud sihir
(magician) dikatakan digunakan meluas di negeri Selangor, Pahang dan Johor.
Manakala istilah bomoh digunakan di negeri Kelantan, Kedah, dan Pattani di
Selatan Thailand kepada orang-orang yang mengubati penyakit dan terkenali
sebagai tukang sihir atau ahli sihir. Sebaliknya, Istilah dukun digunakan di
beberapa tempat dan kawasan termasuk negeri-negeri yang menggunakan istilah
pawang dan bomoh namun penggunaanya terbatas.
1.2) Pendidikan, Ekonomi dan Keluarga
Kebanyakan pengamal menyatakan
mereka bersekolah rendah atau tidak
bersekolah. Apa yang dimaksudkan ialah mereka tidak mengikuti pendidikan
menengah atau tinggi mengikut pengertian sekarang. Namun demikian mereka memang
mengikuti pendidikan sekolah di pondok di mana mata pelajarannya terdiri
daripada bidang-bidang asas agama seperti fikah, tauhid, dan tasawuf. Selain
itu, ada antara mereka yang melanjutkan pengajian ke sekolah Melayu seterusnya
melanjutkan pelajaran agama di sekolah agama persendirian atau sekolah
kerajaan. Oleh itu, tidak seorang pun antara mereka yang buta huruf malah fasih
membaca dan menulis dalam bahasa Arab dan Jawi. Sebagai contoh, bomoh yang
bernama Ahmad bin Abdullah berasal dari Kedah Berjaya melanjutkan pelajarannya
ke peringkat pendidikan menengah atas
dan melanjutkan pelajaran ke Universiti Kebangsaan Malaysia selama dua tahun.
Sehubungan dengan itu, ekonomi
pengamal perubatan tradisional mempunyai tahap ekonomi yang sederhana. Mereka
mempunyai sebuah tanah sama ada didirikan di tapak tanah kepunyaanya atau
kepunyaan tuannya. Secara ringkasnya rumah yang dipunyai oleh para pengamal
terdiri daripada reka bentuk yang mudah dan ringkas. Sebahagian daripafa mereka
mempunyai beberapa buah kereta dan dan motosikal kerana mereka juga menceburi
bidang perniagaan seperti menjual barangan runcit dan hasil daripada kemahiran
yang mereka miliki.
Semua bomoh mempunyai isteri dan anak. Mereka mengamalkan
cara hidup berkeluarga yang sangat akrab sehinggakan mereka amat prihatin akan
ahli keluarga, jiran tetangga dan masyarakat keseluruhannya. Keperihatinan
bomoh kepada perkara berhubung kesihatan dan kemaslahatan penduduk didorong
oelh kepercayaan kepada Islam dan keimanan kepada Allah serta perkara ghaib
yang menjadi rukun iman.
1.3) Gelaran dan Kedudukan dalam Masyarakat
Kebanyakan bomoh dikenali dengan
namanya sendiri, disamping gelaran Tok yang dikaitkan dengan nama mereka
misalnya, Tok Mat, Tok Lah. Selain itu, seorang bomoh digelar Bomoh Puaka
memandangkan penglibatan mereka dalam kes-kes yang melibatkan hantu dan puaka.
Tok adalah singkatan daripada perkataan datuk, gelaran kepada mereka yang
mempunyai cucu yang menggambarkan usia mereka yang sudah tua dan berpengalaman.gelaran
ini jug hanya dihadkan untuk pengamal lelaki sahaja dan biasanya mereka berumur
dalam lingkungan 70 tahun ke atas. Sekiranya pengamal berusia 70 tahun ke atas
mereka layak digelar Tok, manakala bagi yang berusia 100 ke atas mereka digelar
Tok Man dan Tok Mah bagi pengamal wanita. Manakala bagi pengamal yang berusia
50-60 tahun mereka digelar Pak. Antara mereka yang digelar sedemikian ialah Pak
Man, Pak Khamis dan Pak Mail. Selain gelaran Pak masyarakat Melayu mengenakan
gelaran Mahaguru kepada bomoh yang dikaitan dengan taraf mereka sebagai guru
silat yang berjaya. Selain itu, terdapat dalam masyarakat Melayu mampunyai
gelaran Bang yang di gunakan untuk para pengamal yang berusia di antara 40-49
tahun. Misalnya Bang Azid, Bang Wahab manakala dalam kalangan wanita pula di
gelar Kak seperti Kak Yah dan Kak The. Gelaran dan kedudukan dalam masyarakat
tersebut merupakan tanda penghormatan berdasarkan kebolehan berdasarkan
usia dan pengalamannya.
Disamping itu, lelaki mahupun perempuan
yang mempunyai pendidikan agama pula memegang jawatan dalam Jabatan Agama Islam
atau sebagai pensyarah Maktab, Universiti dan tenaga pengajar di Sekolah. Mereka
termasuk Imam, bilal masjid, pegawai-pegawai agama, guru-guru yang bergelar
Ustaz atau Ustazah dan tenaga pengajar al-Quran yang berkhidmat di kampung dan
pekan. Mereka selalunya menjadi tumpuan sekiranya kes-kes seperti kerasukan dan
ganguan makhlik halus. Mufti yang memegang jawatan tertinggi agama negeri
kadangkala ditemui untuk untuk mendapatkan rawatannya dalam kes keuzuran yang
berpanjangan. ‘Al-Hafiz’ iaitu seorang yang telah menghafal 30 Juz al-Quran
selalunya dijemput dalam majlis-majlis untuk mendapatkan keberkatan dengan
pembacaan doa. Bagi golongan berpendidikan agama kebanyakannya menolak secara
total penggunaan jampi serapah untuk mengubati sesuatu penyakit dan kes-kes
yang tertentu kerana bertentangan dengan agama Islam yang mentauhidkan Allah
S.W.T.
2)
Proses penyediaan dan Amalan rawatan serta pantang larang menjaga kesihatan.
2.1) Proses penyediaan
Terdapat banyak cara para pengamal
perubatan tradisional menyediakan bahan untuk tujuan merawat. Namun kebanyakan
mereka mencari sendiri bahan mentah yang terdiri daripada tumbuh-tumbuhan,
haiwan dan sebagainya dari kawasan hutan, kaki bukit sama ada dekat atau jauh
dari tempat kediaman mereka. Setelah berjaya mencari bahan mentah yang
dikehendaki, mereka akan dibawa pulang untuk dikeringkan, seterusnya diracik
untuk dikeringkan seterusnya. Para pengamal perlu menggunakan tangan dua kerat
untuk meracik,mengacip dan menumbuk, namun kemajuan memberikan sedikit
kemudahan kepada para pengamal apabila mesin pengisar digunaka secara meluas.
Bahan-bahan yang cukup kering dihantar ke Kedai Ubat Cina untuk dikisar menjadi
sebuk. Di rumah pengamal akan mencampur sebuk ke dalam kapsul, atau dimasak
dengan minyak dan madu untuk dijadiakn makjun.
Mencari bahan bukanlah suatu
kegiatan yang mudah, di samping
pengetahuan tentang pelbagai jenis tumbuhan ianya melibatkan tenaga fizikal.
Proses mengumpul dan menyadiakan bahan memerlukan pengamal untuk melapangkan
masa yang panjang seperti sehari suntuk untuk meredah sama ada dua atau lebih
kawasan hutan mencari akar kayu dan tumbuhan lain. Oleh itu, untuk memudahkan
pengamal mereka sering berusaha untuk mencari teman dalam kalangan keluarga
atau rakan sekampung. Seorang teman bukan sahaja membantu meringankan beban
mencari dan mengangkut bahan dari hutan tetapi juga memberikan pertolongan
sekiranya terjadi kemalangan. Selain itu, seorang pengamal perubatan
tradisional memerlukan kenderaan untuk tujuan pengangkutan. Pada tahap adunan
dan penyediaan ke dalam kapsul atau pek plastik, pengamal selalunya dibantu
oleh ahli keluarga. Bahan yang telah siap akan diasingkan mengikut saiz atau
bilangan dan keterangan selalunya ditulis atau ditampal di bahagian luar pek
plastik. Pada kebiasaanya ubat yang telah siap dijual pada purata harga Rm 7.00
– Rm 10.00 mengikut budi bicara pengamal.
2.2) Amalan rawatan
2.2.1) Bomoh akar kayu
Falsafah utama bomoh akar kayu ialah setiap tumbuhan
adalah ubat bagi pelbagai jenis penyakit. Falsafah ini bersandarkan kepada
pendapat ulama Islam bahawa tumbuh-tumbuhan di muka bumi terdiri daripada 6666
jenis, sama banyaknya dengan ayat-ayat Al-Quran. Bagi bomoh setiap tumbuhan
mempunyai zat dan sifat. Seorang bomoh di Teloi Kiri membahagikan zat kepada
tiga jenis iaitu zat besi, zat kawi dan zat kapur. Setiap jenis mempunyai warna
tertentu seperti jadual di bawah.
Kaitan antara
zat, warna dan sifat tumbuhan
Zat
|
Warna Getah
|
Sifat
|
Zat besi
|
Kelabu
|
Panas
|
Zat kawi
|
Kuning/Jingga
|
Sederhana
|
Zat Kapur
|
Jernih
|
Sejuk
|
Bagi mengenal zat, bomoh harus
melihat getah pokok berkenaan. Ini dilakukan dengan menakik batang pokok dan
meletakkan sedikit kapur pada tempat yang ditatak. Kemudian dilihatnya
perubahan yang berlaku pada warna getah. Misalnya, getah pokok Rencang Besi
bertukar kepada hitam setelah dicampur dengan kapur. Ini menunjukkan bahawa zat
yang terkandung ialah zat besi. Para pengamal selalunya mengambil bahagian akar
pokok kerana ketiga jenis zat dan peratus zat pada bahagian akar lebih banyak
kerana akar adalah bahagian yang tertanam di dalam tanah. Selain itu, bomoh
akan meninggalkan anak pokok yang sederhana besar atau berumur setahun kebawah
untuk membesar dan dapat digunakan kelak.
Manakala sebahagian bomoh mempunyai
kaedah tersendiri untuk mencabut akar kayu. Ada bomoh yang menunggu pada hari
Isnin, Khamis, atau Jumaat kerana hari-hari tersebut dianggap membawa berkat
iaitu mempunyai kaitan dengan Nabi Allah Alias a.s sebagai penjaga tumbuhan. Selain
itu, ada pula sebilangan pengamal yang hanya menentukan waktu sama ada waktu
pagi mahupun petang. Perkerjaan mencabut juga memerlukan teknik tertentu kerana
jika tidak, mungkin akan menyebabkan akar terputus dan sebagainya. Bahagian
lain yang mengandungi zat selepas akar ialah batang pokok, dahan, ranting dan
seterusnya kulit, buah dan bunga. Mengumpul daun, kulit dan bunga tidaklah
sesukar mengumpul akar namun perlu mengikut musim tertentu, iaitu mengikut
musim buah dan musim bunga. Bunga pakma (Rafflesia) misalnya dan Bunga Nanas
Batu bukan sahaja bergantung kepada musim tetapi juga bergantung kepada rezeki.
Kadang-kadang mengumul daun untuk tujuan perubatan juga sukar iaitu selepas
musim kering (musim luruh) semasa pokok berdaun lebat.
Sehubungan dengan itu, bahan
tumbuhan ubatan daripada jenis pokok renek, melata dan menjalar sering
digunakan sebagai bahan makanan sehari-hari. Antaranya daun inai, akar betik
jantan, daun cerita, lengkuas dan bunga raya.
Menurut Bomoh akar kayu, punca manusia selalu sakit
ialah kerana kurang zat dalam badannya. Keadaan tersebut menyebabkan seseorang
mengalami lemah-lemah badan. Keadaan tersebut selalunya terjadi kepada penduduk
kampung walaupun mereka kelihatan kuat berkerja. Lemah-lemah badan merupakan
sejenis keuzuran yang berpunca daripada ketidakpekaan kita terhadap pengambilan
jenis zat pada makanan. Kekurangan zat juga boleh menyebabkan kekurangan darah.
Menurut Bomoh akar kayu lagi, untuk menyembuhkan sesuatu panyakit memerlukan
mereka menggabungkan beberapa jenis zat untuk memberikan kesan yang diingini.
Sebagai contoh untuk memecahkan lendir dalam badan perlu menggabungkan tumbuhan
seperti kulit Halban, kulit Buah Pala dan kulit Beka(Oroxylum indicum). Tiga
zat yang terdapat pada tumbuhan bersesuaian dengan tiga zat yang terdapat pada
manusia. Setiap zat mewakili perwatakan dan jenis penyakit yang mungkin dialami
oleh seseorang. Berpandukan kepada warna kulit dan jenis penyakit membolehkan
pengamal menyediakan ramuan ubatan yang diperlukan. Selain itu, bomoh juga melihat
kepada cahaya dalam mata pesakit dan tekana nadi di pergelangan tangan dan
kadang-kadang bertanya mengenai simptom daripada pesakit.
2.2.2) Bomoh Kebatinan
Bomoh kebatinan terdiri daripada pengamal-pengamal
yang memberikan tumpuan terhadap penyakit yang disebabkan oleh faktor-faktor
spiritual dan merawatnya dengan cara kebatinan disamping cara fizikal dan
penggunaan bomoh kebatinan. Pada umumnya ada tiga golongan bomoh kebatinan
iaitu bomoh jampi dan doa, seterusnya bomoh sembahyang hajat dan golongan
ketiga ialah bomoh roh dan wali.
i)
Bomoh
Jampi dan Doa
Pengamal jampi dan doa selalunya menggunakan jampi
dan doa sebagai kaedah utama untuk mengenalpasti penyakit dan merawatnya. Jampi
dan doa terdiri daripada perkataan-perkataan yang diambil daripada Al-Quran,
Hadis dan ungkapan orang dahulu kala. Mengikut pengamal jampi melibatkan
perkataan yang bertujuan mengerakkan hakikat sesuatu manakala doa pula ialah
permohonan dan kepada Allah s.w.t agar perubatan yang dijalankan mendapat
kejayaan. Pada umumnya bomoh jampi mengendalikan kes yang berhubung dengan
hantu, jin dan syaitan. Ketiga-tiga adalah makhluk ghaib yang menggangu manusia
agar mereka lalai daripada mengerjakan perintah Allah s.w.t. Bomoh kebatinan
juga mempunyai kemahiran mengendalikan masalah batin yang meliputi kerunsingan,
kegelisahan, tidak dapat tidur dan ketakutan. Misalnya seorang bomoh di Alor
Setar, Kedah sangat terkenal kerana mampu menundukkan jin, hantu, jembelang
sehinggakan beliau digelar ‘Bomoh Puaka’. Menurut beliau seorang pengamal
sepertinya perlu mempunyai ilmu kebatinan yang dalam. Orang ramai kurang
mempercayai akan kewujudan makhluk ghaib kerana ia tidak boleh dilihat dengan
mata kasar. Namun hakikatnya ia wujud dan boleh dilihat sekiranya dipelajari. Untuk
mengetahui sebarang penyakit pengamal hanya perlu tahu nama penuh pesakit (nama
pesakit dan nama ibu serta ayah pesakit). Hanya menggunakan 7 helai daun sirih,
hirisan pinang, semangkuk air, dan kemenyan dibakar beliau akan membacakan
jampi ke atas sirih sambil mengacau-ngacau air dalam mangkuk. Di dalam mangkuk
itu diletakkan sekeping cermin dan pengamal akan mengetahui penyakit
berpandukan pada cermin tersebut. Oleh itu, pengamal jampi dan doa mempunyai
pengaruh dalam masyarakat melalui penyembuhan penyakit khususnya melibatkan
alam ghaib. Antara contoh nama-nama makhluk halus yang sering diperkatakan di
alam melayu ialah Toyol, Jin penumpang, Pocong dan lain-lain.
ii)
Bomoh
sembahyang Hajat
Bomoh sembahyang hajat merupakan pengamal yang
mengkhusus kepada cara-cara mengerjakan sembahyang hajat untuk tujuan umum dan
khusus, terutamanya mengubati penyakit tertentu. Pengamal yang bergantung
kepada sembahyang hajat mempunyai pengetahuann yang cukup dalam bidang fiqah
dan sering pula mengerjakan sembahyang-sembahyang sunat untuk memantapkan diri.
Kunci kejayaan kepada pengamal ini ialah hati yang cenderung mentaati Allah
s.w.t. Selain itu, mengerjakan sembahyang perlu memenuhi syarat khusyuk agar
hajat hati ditunaikan oleh Allah s.w.t. Pada lazimnya pengamal yang mahir dalam
peribadatan mempunyai latar belakang agama yang kuat. Haji Salleh bin Ariffin,
bomoh yang lama berkecimpung dalam bidang ini dan kini tinggal di Alor Setar
yang mendapat pendidikan awal di sebuah sekolah pondok di Kelantan selama tiga
tahun. Setelah meningkat dewasa beliau kemudiannya menuntut dengan seorang guru
agama yang mahsyur, Haji Shafie yang tinggal d Bandar Baru, Perak.
iii)
Bomoh
Roh dan Wali
Bomoh roh dan wali merupakan pengamal perubatan yang
menggunakan roh dan wali semasa mengubati pesakit. Istilah yang mereka gunakan
ialah memangil ‘Tok atau Haji’. Perbezaan pengamal ini dengan pengamal jin dan
makhluk halus melalui apa yang diistilahkan sebagai ‘menyerap’ ke dalam diri
bomoh. Jin dan syaitan ialah makhluk halus yang jahat, manakala wali pula
terdiri daripada golongan manusia yang masih hidup tetapi ghaib. Roh pula
terdiri daripada daripada roh yang telah meninggal dunia. Semasa pengamal
dimasuki oleh sesuatu makhluk ghaib pengamal dianggap tidak lagi wujud kerana
tempatnya diambil alih oleh ‘Tok’. Namun apa yang jelas terdapat dua golongan
makhluk halus yang mengusai tubuh badan seseorang iaitu makhluk baik dan
makhluk jahat. Makhluk jahat akan melakukan perkara yang jahat terutamanya
menyebabkan penyakit manakala makhluk baik pula sentiasa melakukan kebaikan
kepada manusia seperti mengubati penyakit dan sebagainya.
2.3) Pantang larang menjaga kesihatan.
Pantang larang adalah larangan atau
tegahan terhadap sesuatu perbuatan atau percakapan yang bertujuan mengelak
daripada berlaku sesuatu yang buruk. Terdapat dua jenis pantang larang, pertama
terdiri daripada larangan-larangan berhubung dengan aspek kekeluargaan, sosial,
dan moral. Jenis yang kedua ialah berkaitan dengan kesihatan dan penyakit.
Masyarakat Melayu dahulu lebih takut terhadap pantang larang jika dibandingkan
masyarakat sekarang kerana beranggapan bahawa pantang larang berlaku semasa
seorang menjalani perubatan.
Pantang larang kepada wanita secara
totalnya merujuk kepada penjagaan kesihatan. Sebagai contohnya larangan yang
perlu dipatuhi selama 40 hari setelah melahirkan anak agar keupayaannya untuk
sembuh akan bertambah. Selain itu, seseorang yang berkudis dilarang untuk makan
makanan yang ‘gatal’ seperti udang, ketam, kerang, sotong, ikan kembung kerana
bahan-bahan ini mengandungi elemen ‘bisa’ yang boleh menyebabkan individu
merasa terlalu gatal hingga boleh mencederakan bahagian yang berkudis kerana kerap menggaru.
Seterusnya, berpuasa merupakan cara
untuk mengawal seseorang daripada makan terlalu banyak dan makan pelbagai jenis
makanan sehingga mendatangkan pelbagai penyakit. Menurut falsafah masyarakat
Melayu bahawa “makan bila benar-benar lapar dab berhenti sebelum terlalu kenyang”
adalah konsep daripada ajaran Islam. Berpuasa dari segi syarak ialah menahan
diri daripada makan dan minum dan mengerjakan perkara-perkara yang membatalkan
puasa. Oleh itu, salah satu amalan masyarakat melayu dalam usaha menjaga
kesihatan ialah dengan berpuasa sama ada puasa wajib(bulan Ramadan) atau puasa
sunat.
Sebagaimana amalan puasa, masyarakat
melayu tradisional mementingkan kebersihan makanan dan pakaian untuk
mengelakkan mereka menghidap penyakit. Kebersihan yang dikehendaki mempunyai
dua jenis iaitu menentukan bahawa setiap makanan dan minuman adalah halal.
Masyarakat melayu percaya bahawa sekiranya makanan yang diambil adalah haram
ini bermakna darah daging yang ada pada seseorang itu dikatakan sebagai haram.
Kebersihan kedua ialah melibatkan bahan makanan yang terdiri daripada haiwan,
sayuran dan buah-buahan. Selain itu, kebersihan pakaian juga mempengaruhi
kesihatan seseorang. Pakaian perlulah sentiasa dicuci untuk mengelakkan baju
berkulat, busuk dan sebagainya.
Kesimpulannya, masyarakat Melayu
tradisional amat mementingkan pencegahan daripada mengubati. Amalan pantang
larang merupakan salah satu cara bomoh untuk mendisiplinkan masyarakat agar
sentiasa dalam keadaan sihat.
3)
Bahan-bahan dan peralatan yang lazimnya digunakan oleh pengamal.
3.1) Herba dan Tumbuhan.
Bil.
|
Nama
Tempatan
|
Nama
Saintifik
|
Kegunaan
|
Bahagian
Tumbuhan
|
1
|
Amin buah/Dukung anak
|
Phyllanthus
niruri
|
Penyakit keputihan
|
Pokok
|
2
|
Ara lampong
|
Ficus
obpyramanidata
|
Barah
|
Pucuk
|
3
|
Ara tanah
|
Euphorbia
hirta
|
Cirit-birit
|
Pokok
|
4
|
Ara songsang
|
Asystasia
coromandeliana
|
Demam
|
Akar
|
5
|
Bunga kertas
|
Buginvillaea
|
Pitam
|
Daun
|
6
|
Belimbing besi
|
Averrhoe
carambola
|
Darah Tinggi
|
Buah
|
7
|
Gajah beranak
|
Goniothalamus
macrophyllus
|
Penjarang Anak Sihat
Wanita
|
Batang
|
8
|
Gelanggang besar
|
Cassia
Alata
|
Penyakit Kulit
|
Akar dan Daun
|
9
|
Halban
|
Vitex
pubescens
|
Memecah Lendir
|
Kulit
|
10
|
Jenjung
|
Dracaena
congesta
|
Darah Tinggi
|
Akar
|
11
|
Kancing baju merah
|
Corcorus
capsulris
|
Sihat Lelaki;
Sakit Pinggang
|
Pokok
|
12
|
Kacang keridik
|
Archyranthes
aspera
|
Demam tak Kebah
(sembuh)
|
Akar
|
13
|
Kacip Fatimah
|
Labisia
Pothoina
|
Pulih kesihatan
wanita selepas bersalin
|
Pokok
|
14
|
Kecubung
|
Datura
Fastuosal
|
Cacing
|
Daun
|
15
|
Keduduk Merah
|
Melastoma
Manarthicum
|
Kayap
|
Akar
|
16
|
Kunyit Merah
|
Curcuma
sp
|
Lumpuh
|
Ubi
|
17
|
Keriang
|
Arcytaca
vahlii
|
Kencing Manis
|
Akar
|
18
|
Laka
|
Dalbexgia
perviflora
|
Kencing Manis
|
Daun / Batang
|
19
|
Mahogani
|
Mahogany
|
Kencing Manis
|
Buah
|
20
|
Mata Pelandok
|
Ardisia
crispa A.D.C
|
Sakit Tekak dan Sakit
Dada
|
Akar / Daun
|
21
|
Melada Pahit
|
Bruecea
Javanica
|
Demam
|
Akar
|
22
|
Mengkula
|
Mimosops
elengi Linn
|
Kesihatan Wanita
|
Akar
|
23
|
Mengkunyit
|
Cosairum
blumenum
|
Karang Batu
|
Akar
|
24
|
Misai Kucing
|
Othosiphon
grandiflorus
|
Kencing Manis
|
Daun
|
25
|
Pokok Ati-ati
|
Coleus
blumei benth
|
Haid Tidak Berhenti
|
Akar
|
26
|
Pokok Jerun
|
Sida
rhomnifolia linn
|
Penyakit Karang /
Buah Pinggang
|
Daun
|
27
|
Pokok Biak/ketom
|
Mithragyna
speciosa
|
Hilangkan ketagihan
dadah
|
Daun
|
28
|
Rancang Besi
|
Smilax
calophyla
|
Sihat lelaki
|
Rizom
|
29
|
Serapat
|
Hippocratea
indica
|
Pulih kesihatan
wanita selepas bersalin
|
Pokok
|
30
|
Seruntun Putar Wali
|
Leniggagathis
longifolia
|
Darah Tinggi
|
Akar
|
31
|
Selasih Putih
|
Ocimum
Basillian
|
Batuk
|
Daun
|
32
|
Tongkat Ali
|
Eurycoma
longifolia
|
Kencing Manis /
Demam Kepialu
|
Akar
|
33
|
Tepus Sehelai Setahun
|
Gastrochilus
sp
|
Burut
|
Akar
|
34
|
Ubi Ara
|
Diocorea
hispida
|
Ubat Jerawat
|
Ubi
|
3.2) Keperluan lain.
·
Daun
sirih
·
Mangkuk
·
Kemenyan
·
Air
·
Cermin
·
Pinang
·
Gambir
·
Kapur
No comments:
Post a Comment